2024’te 63 kurye hayatını kaybetti ‘Olumsuz çalışma şartlarına izin veren herkes sorumlu’

Kurye Hakları Derneği, 2024 yılında çalışma esnasında hayatını kaybeden moto kuryeler ile ilgili rapor yayınladı. Raporda en az 63 kuryenin çalışırken hayatını kaybettiği belirtildi. “En az” ibaresinin kullanılmasının nedeni olarak kurye ölümlerini kayıt altına alan herhangi bir resmi istatistik bulunmadığı ifade edildi. Yüksek sayıda devam eden kurye ölümlerinin sektördeki iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili ciddi sorunların devam ettiğine işaret ettiği kaydedildi.

KİŞİSEL HATALARLA İLGİLİ DEĞİL

Raporda; sektördeki paket başı ödeme ve hız temelli prim sistemi, düşük ücretler, uzun çalışma saatleri, eksik ve kalitesiz ekipman, zorlu hava koşullarında çalışmaya zorlanma ve etkisiz denetim mekanizmaları gibi faktörlerin kuryelerin yaşam hakkını olumsuz etkilediği vurgulandı. Ölümlerin, kişisel hatalarla değil bir bütün olarak sektördeki çalışma şartları ile yakından ilişkili olduğu ve olumsuz çalışma şartlarına müsaade eden ekonomik, idari ya da hukuki her türlü aktör ve kurumun da sorumluluğu aktarıldı. Söz konusu yasal boşluklara, moto kuryeliğin “Çok Tehlikeli Meslekler Statüsü”ne alınmaması ve Mesleki Yeterlilik Belgesi’nin zorunlu hale getirilmemesinin ölümcül sonuçlar doğurduğu örnekleri verildi.

HAYATINI KAYBEDENLERİN 6’SI ÇOCUK

Artan enflasyon, geçim şartlarının her geçen gün zorlaşması, asgari ücretin giderek daha yetersiz kalması ve gençler için iş imkanlarının kısıtlılığının birçok genci kuryeliğe ittiğinin dile getirildiği raporda; yaşamını kaybeden 63 kuryeden 34’nun 19-27 yaş aralığında olduğunun bilgisi verildi. Ayrıca; “ayda 120-150 bin TL kazanma imkanı”, “kendi işinin patronu ol”, söylemler içeren sosyal medya reklamları ve basının “bankacılardan 4 kat fazla kazanıyorlar”, “moto kuryeler beyaz yakalıları solladı” gibi manipülasyonlarıyla gençleri sektöre yönlendirildiği öne sürüldü. Ekonomik kriz, işsizlik, enflasyon, düşük asgari ücret ve emekli maaşlarının insanları bu tehlikeli mesleğe tercih etmeye zorladığı sözleri kullanıldı. Raporda, hayatının kaybeden kuryelerden 6’sının ise çocuk olduğu ifadesi yer aldı. 16 yaşını doldurarak A1 sınıfı motosiklet ehliyeti alan kişilerin, kayıtsız bir şekilde çalıştırıldığı kaydedildi. Dolayısıyla yapılacak düzenlemelerde, sayıları hiç de az olmadığı tahmin edilen çocuk kuryelerle ilgili olarak da çocuk haklarını temel alan bir düzenleme yapılması gerektiği bildirildi.

Uluslararası Taşımacılık İşçileri Federasyonu (ITF) İşin Geleceği Bölümü Yöneticisi Baker Khundakji’nin, raporda yer alan “Kuryelerin Ölümleri Küresel Bir Meseledir” başlıklı yazısında; özellikle çevrimiçi platform kuryelerinin iş güvenliği eksikliğinin, sektörün düzenlenmesi yönündeki başlıca gereksinimlerden olduğuna dikkat çekildi.

İŞ SAHİBİ DEĞİL İŞÇİ

Dr. Murat Özveri’nin “Moto Kuryeliğin Gizlenen Hukuki Statüsü” başlıklı yazısında ise aslında işveren olan platform şirketlerinin iş yasasının getirdiği yükümlülüklerden kaçınmak ve olası iş kazalarında sorumlu olmaktan kurtulmak için bir dizi hukuka aykırı muvazaalı işlem ile kuryeleri “iş sahibi” gibi gösterdiğini ifade etti. Özveri, bu kuryelerin gerçekte “bağımlı çalışan” olduğunu, dolayısıyla da hukuki statülerinin “işçi” olduğunu ve de geçirdikleri kazaların da iş kazası olarak değerlendirilmesi gerektiğini belirtti.