Mutfak sepeti doldurmak yüzde 102,5 daha pahalı

TÜİK verilerine göre tüketici enflasyonu kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 2,88, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 84,39 arttı. Fiyatı en çok yükselen ürün grubu gıda ve alkolsüz içecekler oldu

Türkiye, TL’nin devalüe süreciyle başlayan ve salgın sonrası küresel arz şoklarının etkisiyle katmerlenen yüksek enflasyonda tünelin ucunu gördü. Baz etkisinin devreye girmesi, KKM ve döviz satımı gibi yöntemlerle kurun baskılanması sayesinde de ilave bir döviz fiyatı etkisi gelmedi. Böylece geçen yıl faiz indirimi ile başlayan döviz şoku etkisi bu yıl yaşanmadı. TÜİK verilerine göre TÜFE 2022 yılı Kasım ayında bir önceki aya göre yüzde 2.88, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 84.39 arttı. Yıllık artış oranı ekim ayında yüzde 85.51 düzeyine çıkararak 2003 yılında başlayan serideki rekor düzeye erişmişti.

SEPET YÜZDE 102 DAHA PAHALI

Enflasyon grafiği boynunu bükse de bu fiyatlarda azalış anlamına gelmiyor. Sadece zam oranının azalmasını ifade ediyor. Yani önümüzdeki dönemde yıllık enflasyonda aşağı yönlü eğilim izlesek de Türk halkı için pahalılık devam edecek. Zaten dar gelirliler anlamında baktığımızda kasım ayında fiyatı en çok artan ürün grubu gıda ve alkolsüz içecekler yani mutfak enflasyonu oldu. Mutfak tek bir ayda yüzde 5.75 zamlanarak, yüzde 3’ler düzeyinde kalan diğer kalemlere fark attı. Yıllık oranda da; mutfak sepetini doldurmak geçen seneye göre yüzde 102.5 pahalıya patlıyor. Nitekim kasımda işlenmemiş gıda fiyatları aylık yüzde 5.6 artarken yıllık artış yüzde 97.24 oldu. İşlenmiş gıdada ise aylık oran yüzde 5.8 yıllık oran da yüzde 107.35 oldu. Taze sebze meyve fiyatlarındaki artış da Antalya Ticaret Borsası’nın açıkladığı Antalya hal endekslerinde de geçen yıla göre hale gelen sebze ve meyve fiyatlarında yüzde 100’den fazla artış vardı.

GIDA DESTEĞİNDE TABAN GENİŞLETİLMELİ

Bu ortamda özellikle bütçesinde gıda harcamalarının ağırlığı fazla olan haneler için gıda çeki gibi sosyal destek mekanizmalarının artırılması ve tabanın da genişletilmesi gerekiyor. Çünkü enflasyon karşısında eriyen ücretler yüzünden yeterli gıdaya erişebilen hane sayısı azalıyor. Öte yandan kasım ayında sezon değişimi yüzünden giyim ve ayakkabı grubunda ise fiyatlarda düşüş yaşandı. Düşüş yüzde 1.42 ile sınırlı kaldı. Önceki dönemlerde indirimlerin ve sezon değişiminin etkisi daha yüksek, yüzde 4-6 civarında, olurdu.

10 PUAN DAHA DÜŞECEK

Ekim enflasyonundaki zirvenin ardından, baz etkisiyle kasım enflasyonunda bir miktar gerileme görüldüğünü vurgulayan Tera Yatırım Baş Ekonomisti Enver Erkan, “Yıllık enflasyon 1.5 yıl sonra ilk düşüşünü kaydetti ve geçen yılın aynı dönemindeki aşırı fiyat artışlarının yarattığı baz etkisiyle düşüşün önümüzdeki aylarda da sürmesi muhtemel. Bundan sonra enflasyon oranlarında bir süre metodoloji etkisini göreceğiz. Aralık 2021 enflasyon oluşumuna bağlı olarak, Aralık 2022’de gerçekleşecek olan enflasyon yıllık oranın gözle görülür şekilde aşağı çekilmesine yardımcı olacaktır. Bu baz etkisinin yıllık enflasyonda 10 puan civarında bir etkisinin olacağını tahmin ediyoruz, bu da yılın muhtemelen yüzde 75 civarında veya altında kapanmasını sağlayacaktır.” dedi.

ORTADA GERÇEK BİR DÜŞÜŞ YOK

Fiyat davranışlarından kaynaklanan atalet etkisinin, dönemsel fiyat artışlarının yüksek kalmasına neden olacağını ifade eden Erkan, şunları söyledi: “Baz etkisini ortadan kaldırdıktan sonra bu gerçek bir enflasyon düşüşü olarak değerlendirilemez. Enflasyonun düşürülmesi, enflasyonla mücadele politikalarının uygulanmasına olan inancı gerektirecektir. Bunun yerine gevşek bir para politikamız var çünkü öncelik büyüme, dolayısıyla enflasyon sorun olmaya devam edecek. Gıda, enerji veya döviz tarafında olası bir artış ise enflasyonun yukarı risk teşkil etmesinde etkili olacaktır. Aylık fiyat artışları pozitif kalsa bile, 2021’deki lira değer kaybının ve 2022 enerji krizinin bir fonksiyonu olan baz dönemlerindeki yüksek seviyeler nedeniyle yıllık enflasyon yavaşlama sürecine girmiştir ve 2023 içerisinde de bir süre yavaşlamayı sürdürecektir. Ancak daha yavaş enflasyon, gelirleri aşındıran fiyat artışlarının duracağı anlamına gelmez. İnsanlar temel ihtiyaçlarını karşılamak için pazara çıktıklarında daha yüksek maliyetlerle karşılaşmaya devam edecekler.”

MARKETLERDEKİ FİYATLAR DA YAVAŞLADI

2022 Kasım ayı Market Endeksi verilerini açıklayan Tüketici Birliği Federasyonu Market Endeksi Çalışma Grubu Başkanı Aygül Öner, “Tüketicinin haklı ve yoğun tepkisi sonuç verdi, fiyat artış hızında büyük düşüş yaşandı.” dedi.

Tüketici Birliği Federasyonu, Ocak 2022’den itibaren üç farklı ilde, yedi ayrı markette, paketlenmiş gıda, temizlik ve hijyen ürünlerinden oluşan 37 ürün grubunda yer alan 207 ürün üzerinde yaptığı çalışma ile TBF Market Endeksi verilerini oluşturuyor. Buna göre market sepeti; 2022 Ocak ayında 776.45 TL’ye, 2022 Ekim ayında bin 452.30 TL’ye dolarken, aynı sepetin bedeli, 2022 Kasım ayında bin 485 TL oldu.

Market Endeksi, 2022 Kasım ayında yüzde 2.18 olarak gerçekleşti. Bu veri, temel gıda ürünlerinde KDV indirimin gerçekleştiği 2022 Şubat ayında gerçekleşen yüzde eksi 0.32’lik değerden sonra, yılın en düşük ikinci verisi olarak kaydedildi.

Açıklamada şu ifadeler yer aldı: “Market Endeksi 2022 Kasım verisindeki bu büyük düşüşün temelinde; son iki aydır döviz kuru, akaryakıt, enerji, ücretler gibi temel girdilerde herhangi bir artış olmaması nedeniyle ürün fiyatlarındaki artışın durması ve hatta gerilemesine yönelik beklentiye karşın, zamların devam etmesi nedeniyle tüketicide oluşan haklı ve yoğun tepki yer almaktadır. Bir yandan tüketicilerin boykot noktasına kadar varan tepkileri, diğer yandan ekonomi yönetiminin market ürünlerinin fiyatlarındaki artışa yüksek perdeden tepki vermeleri nedeniyle çoğu ürünün fiyatı artmamış, fiyatı artan az sayıdaki ürünlerdeki artış oranı da, önceki ayların aksine daha düşük gerçekleşmiştir.”

ÜRETİCİDE GIDA ENFLASYONU YÜZDE 138

Kasım ayında üretici fiyatlarındaki artışta da yön aşağı döndü. Yurt içi üretici fiyat endeksinde aylık yüzde 0.74 gibi oldukça sınırlı bir artış olurken yıllık bazda yüzde 136.02 oldu. Turbun büyüğü ise heybede. Çünkü kasımda aylık bazda endekste elektrik, gaz, buhar sektöründe yüzde 5.17 ve enerjide yüzde 4.24’lük düşüşler oldu. Bu da elbette kasımda enerji fiyatlarına zam yapılmamasından ve nispeten petrol fiyatlarının gerilemesinden kaynaklandı. Yeni yıl ile birlikte ise enerjiye zam yapılması ile burada aylık bazda artışlar yaşanması muhtemel. Diğer yandan gündemde çokça tartışılan gıda fiyatlarının üretici ayağına baktığımızda yıllık bazda gıda ürünleri sektöründe üretici enflasyonu yüzde 138.5 olarak kaydedildi. Yıllık en çok artan sektör yüzde 442.9 ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme oldu. (Kaynak: Aydınlık)