Çayda zam hikâyeleri…/ Niyazi Koç yazdı

Temel gıda ürünlerine gelen zam dalgasından milli içeceğimiz çay da nasibini aldı hem de ne nasip.

Önce yüzde 45’lere ulaşan artışlar arkasında gelen yüzde 12,5 daha yapılan artışlar çay tiryakilerinin başını döndürdü. Bu arada çayın en yakını şekere gelen zamları da unutmamak gerek.

Dünya’da sudan sonra en çok tüketilen içecek olan Çay Türkiye’de açık ara önde zaten.

Yaş çay alımına verilen taban fiyat artışı doğrudan çay satışlarına yansıtılmıştır.

Türkiye’de kişi başı çay tüketimi yıllık ortalama 3.88 kg’dır.

Buna karşın Çay pazarının yüzde 50’si de ÇAYKUR’a aittir.

Piyasaları belirleyende ÇAYKUR’dur. ÇAYKUR’un konumu piyasada ki fiyat artışlarını regüle etmektedir.

Çünkü ÇAYKUR fiyat artışı yapmadan özel sektör fiyat artışı yapamaz.

Rekabet açısından bu mümkün değildir zaten.

Peki; Sektörün öncüsü piyasanın belirleyicisi ÇAYKUR’da durum nasıl. Piyasanın öncüsü pazarın belirleyicisi olan bu kurum neden zarar üstüne zarar ediyor.

Bu kurum neden verimlilik esasına göre yönetilemiyor.

Göz göre göre bu zarara kimler nasıl göz yumuyor.

Şimdi gelelim ÇAYKUR’un zarar serüvenine;

2017’de 268 milyon zarar etti.

2018’de 657 milyon zarar etti.

2019’da 635 milyon zarar etti

2020 yılı zararı ise 547 milyon.

2021’de ise 504 milyon zarar açıklayan ÇAYKUR 2017 ve 2021 yılları arasında ÇAYKUR 2,6 milyar zarar etmiştir.

Dünya’da kişi başı çay tüketiminde bir numara olan ve pazarın yüzde 50’sini kontrol eden bir kurum nasıl zarar eder. Akıl alacak bir durum mudur?

ÇAYKUR’un bilançosuna bakıldığında bu zararın temelimde faiz-finansman giderlerinin had safha da olduğunu görebiliriz.2021 yılı sonu itibari ile bankalara olan borç 5,2 milyar TL seviyesinde.

ÇAYKUR’da asıl sorun ve bilançolarda görülmeyen ve daha da önemlisi siyasetin kurumsal yönetimine müdahil olmasıdır.

Bu durumda hm operasyonel sorunları ve finansman sorunlarını da beraberinde getirmektedir.

Mevcut durumda öncelikle ÇAYKUR’un finansman sorununu çözmek olmalıdır.

Bankalara faiz ödeyen bir kurum olmaktan çıkarılmalıdır.

Öncelikle kooperatifleşme yolu ile geniş ortaklık yapısı ile ÇAYKUR öncelikle üreticilerinden ve bayilerinden ortaklık yolu ile geniş kaynaklar oluşturulabilir.