Zincir marketler kartel mi oldu? / Niyazi Koç yazdı

Başta temel gıda ürünleri olmak üzere, tüm ürün ve hizmetlere gelen fiyat artışları vatandaşı canından bezdirmeye devam ediyor.

Özellikle temel gıda ve temizlik ürünlerindeki durdurulamayan fiyat artışlarının birden fazla nedeni olduğu açıktır. Başta enerji ürünlerine ve maliyetlere gelen artışla birlikte dövizdeki hareketleri bahane eden haramiler, kriz fırsatçıları ürünlere zam üstüne zam yapmaya devam ediyorlar.

Buna karşı Rekabet Kurumu’nun yapmış olduğu incelemeler sonucu piyasaları kontrol eden büyük tedarikçilerin ve marketlerin ortaklaşa olarak kartel oluşturdukları gerekçesi ile yüklü cezalar uyguladığı da kamuoyunun bilgisi dahilindedir.

Özellikle; A101, BİM, ŞOK, CARREFOURSA, MİGROS gibi yaygın zincir marketlerin bazı büyük tedarikçilerle işbirliği yaparak fiyat geçişlerinin koordinasyonu da birlikte yaptıkları kesinleşmiştir.

Burada esas olan da fiyat artışlarının sürekli olarak tüketici aleyhine olduğu gerçeğine dikkat çekilmiştir.

Bazı marketlerin, ürün satma şartı olarak birtakım cezai şartlar öne sürmesi, tedarikçi firmaların da ürünlerine zam yapması fiyat artışlarının başka bir nedeni olarak tespit edilmiştir.

Yani; büyük ve yaygın marketler aralarında rekabet yapmak yerine aralarında anlaşarak fiyatları artırmaktadırlar.

Rekabet Kurumu’nun raporunda büyük marketler ile birlikte hareket eden firmalara da vurgu yapılmıştır.

2019 yılında, pazarın yüzde 50’sine sahip olan büyük marketler geldiğimiz durumda pazarın yüzde 63’üne sahip hale gelmişlerdir.

A101’in 2018 yılında 1287 olan mağaza sayısı şimdi 10 bini geçmiş durumda.

BİM’in 2018’de 1500-2000 dolayında olan mağaza sayısı da 10 bin rakamına ulaşmak üzeredir.

Migros ve Carrefour’un ise yerel marketleri satın alarak büyüdükleri belirtilmiştir.

Yine aynı raporda, bu büyük marketlerle tedarikçiler arasında yazışmalara da yer verilmiştir.

Böylece pahalı ürünler satarak karlılıklarını koruyup büyümeye devam ediyorlar.

Sonuçta mahalle aralarına hatta kırsal kesime bile yayılarak esnaf ile haksız rekabet etmektedirler.

Olayın diğer bir yanı ise, büyük tedarikçi firmaların bu büyük marketler ile daha cazip anlaşmalar yaparak fiyat rekabetine taraf olmalarıdır.

Büyük üretici firmalar, tedarikçisi oldukları firmalara fiyat uygulaması konusunda her türlü baskı ve yönlendirmeyi de yapabilmektedirler.

Yani fiyat artışlarının nedeni sadece marketlerin karlılığını koruması değil, üretici firmaların pazara direkt müdahalesi ve yönlendirmesidir.

Üretici firmaların birçoğu maliyetleri bahane ederek sürekli zam üstüne zam yapmaya devam ediyorlar.

Bir de piyasalara ürün arzını kısarak spot piyasaların oluşmasına neden oluyorlar.

Çözüm olarak; üretici ve tüketici arasındaki mesafeyi kısaltmak ve dahası etkili kontrol ve denetim olmazsa olmazdır.

Bunun için büyük üretici, tedarikçi ve büyük marketlerin lobilerini etkisiz hale getirmek kaçınılmaz olmuştur.